هیپوکسمی چیست؟
هیپوکسمی شرایطی است که در آن اکسیژن خون به کمتر از 92% می رسد و این حالت نوعی نارسایی تنفسی تلقی می شود. هیپوکسمی یک بیماری نیست بلکه نشان دهنده وجود یک مشکل یا بیماری تنفسی است. این کاهش سطح اکسیژن علائمی مانند تنگی نفس یا سریع شدن تنفس دارد و ممکن است بیمار دچار درد قفسه سینه و هم چنین کبودی لب ها بشود. علاوه بر این موارد، ممکن است علائم زیر نیز مشاهده شود که بسته به شدت هیپوکسمی متفاوت هستند:
– سردرد
– سرگیجه
– خس خس سینه
– سرفه
– کبودی پوست و ناخن ها.
علت کاهش اکسیژن خون چیست؟
کاهش سطح اکسیژن خون در اثر موارد مختلفی رخ می دهد اما به طور کل هیپوکسمی تحت تاثیر بیماری های موثر بر تنفس و جریان خون ایجاد می شود. به طور مثال افرادی که مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی هستند و جریان خون آن ها ممکن است دچار اختلال شود، در شرایطی ممکن است هیپوکسمی را تجربه کنند. هم چنین برخی داروها بر تنفس تاثیر گذاشته و موجب کند شدن آن می شوند و سطح اکسیژن خون را کاهش می دهند.
یکی از شایع ترین بیماری هایی که موجب کاهش اکسیژن خون می شود آپنه خواب است که در آن تنفس بیمار به دفعات در طول خواب قطع می شود و به مرور باعث می شود اکسیژن خون کاهش پیدا کرده و به مغز اکسیژن کافی نرسد. لازم به ذکر است که آپنه خواب به کمک تجهیزات کمک تنفسی سی پپ و بای پپ که از مشتقات دستگاه ونتیلاتور هستند بهبود داده می شود. موارد زیر می توانند موجب کاهش اکسیژن خون شوند:
– قرار گرفتن در ارتفاعات
– کم خونی
– سندرم زجر تنفسی یا ARDS
– آسم
– برونشیت
– فشار خون ریوی
– آمبولی ریه
– ادم ریوی یا جمع شدن مایع در ریه ها
– آمفیزم
– ذات الریه
– بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD
– نارسایی احتقانی قلب.
نحوه اندازه گیری اکسیژن خون:
به منظور اندازه گیری اکسیژن خون از دو روش استفاده می شود:
– آزمایش خون: در این آزمایش که ABG یا گاز خون شریانی نامیده می شود، یک نمونه خونی از بیمار گرفته می شود که معمولا با استفاده از لنست یا سوزن مخصوص از نوک انگشت گرفته شده و درد زیادی برای بیمار ندارد. این آزمایش دقت بالایی دارد و اکسیژن خون را به درستی نشان می دهد اما زمان بر است و نیاز است بیمار حتما به آزمایشگاه مراجعه نماید.
– دستگاه پالس اکسیمتر: استفاده از این دستگاه امروزه بسیار متداول است. این دستگاه که قیمت نسبتا پایینی دارد، با قرار گرفتن بر سر انگشت بیمار، اکسیژن خون را در عرض چند ثانیه اندازه گیری می کند. استفاده از پالس اکسیمتر در منزل و محیط های درمانی امکان پذیر است و در بسیاری از موارد جایگزین آزمایش خون می باشد زیرا در وقت و هزینه ها صرفه جویی می شود.
عملکرد پالس اکسیمتر:
پالس اکسیمتر که اکسیژن سنج انگشتی نیز نامیده می شود دستگاهی کوچک و سبک است که قابل حمل بوده و به صورت غیر تهاجمی و صرفا در تماس سطحی با پوست عمل می کند و هیچ گونه درد یا ناراحتی برای بیمار ندارد. گیره این دستگاه را می توان علاوه بر انگشت، بر روی نوک بینی و لاله گوش نیز قرار داد زیرا این قسمت ها دارای شریانچه نبض دار هستند و سطح اکسیژن خون را به خوبی نشان می دهند.
در قسمت بالای پروب پالس اکسیمتر یک دیود وجود دارد که نور قرمز را با طول موج 600 نانومتر و نور مادون قرمز را با طول موج 930 نانومتر به پوست می تاباند. با عبور این نورها از بافت های بدن و شریان ها، نور قرمز توسط هموگلوبین و مادون قرمز توسط اکسی هموگلوبین(هموگلوبینی که اکسیژن را حمل می کند) جذب می شود. نورهای جذب نشده از سمت دیگر بافت خارج شده و به پروب پایینی می روند. با پردازش این پرتوها، نشان داده می شود که چه درصدی از مولکول های هموگلوبین به نسبت کل مولکول های هموگلوبین خون دارای اکسیژن هستند. بنابراین سطح اکسیژن خون اندازه گیری می شود.
استفاده از پالس اکسیمتر برای سنجش اکسیژن خون:
در استفاده از این دستگاه و هم چنین هنگام خرید پالس اکسیمتر باید به دقت اندازه گیری آن توجه شود. از آن جایی که اندازه گیری دقیق اکسیژن خون امری حیاتی است، نیاز است که دقت دستگاه حدود 2% باشد. برای استفاده از آن باید دقت شود که سرد یا خیس بودن انگشت، لاک ناخن، پوست ضخیم و هم چنین استفاده از نیکوتین می تواند بر روی نتایج اندازه گیری تاثیر داشته باشد.
درمان اکسیژن خون پایین:
پس از تشخیص پایین بودن اکسیژن خون و اندازه گیری سطح اکسیژن خون، پزشک مشکل بیمار را تشخیص می دهد و ممکن است داروهای لازم مانند اسپری تنفسی یا قرص یا داروهای تزریقی را تجویز نماید. اما در ابتدای درمان لازم است اکسیژن درمانی برای بیمار انجام شود که سطح اکسیژن خون را بالا برده و علائم بیمار را کاهش دهد. هم چنین موجب تنفس بهتر و حال مساعدتر بیمار شود. به این منظور از دو دستگاه کپسول اکسیژن و اکسیژن ساز استفاده می شود. این دستگاه ها ممکن است در تمام طول درمان برای بیمار مورد استفاده قرار گیرند. هم چنین برخی بیماران نیاز دارند به صورت دائمی از این تجهیزات استفاده نمایند.